Efsane Nedir? Efsane Örnekleri

Efsane Nedir? Efsane Örnekleri: Tarihte gerçekleştiğine inanılan bir olayın nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşmış haline efsane denir. Efsanede yoğun bir şekilde mübalağa olabilir. Efsanelerin mübalağa içermesinin en önemli nedeni yüzyıllar boyunca nesilden nesile sözlü olarak aktarılmasıdır. Efsaneler daha sonra yazıya geçirilmiştir. Efsanelerin en önemli özelliği efsanede anlatılan olayların halk tarafından gerçekleştiğine inanılmasıdır. Efsaneyi masaldan ayıran en belirgin özellik budur.

Efsaneler halk arasında kulaktan kulağa nesilden nesile aktarıldığından konuşma diline yakın bir üslubu vardır.

Efsanelerde anlatılan kişi ve olaylar gerçeğe dayalıdır.

Efsanelerde olağanüstü olay ve betimlemelere yer verilebilir.

Efsane ve destan iç içe girmiş iki edebi türdür. Dünya edebiyatının en önemli destanlarından biri olan İlyeda ve Odesa Destanının kaynağı bir efsanedir. Orada da yaşadığına inanılan kişilerin başından geçen olağanüstü olaylara değinilmiştir.

Türk Edebiyatında yer alan en önemli destanlarımızdan biri olan Oğuz Kağan Destanındaki öykülerin de kaynağında efsane vardır.

Edebiyatımızda yer alan Kerem İle Aslı, Ferhat İle Şirin, Leyla ile Mecnun hikâyeleri birer efsanedir. Bununla birlikte Manisa' daki Ağlayan Kaya Efsanesi, Şahmeran Efsanesi, Köroğlu Efsanesi, Kız Kulesi Efsanesi de edebiyatımızda bilinen efsane örneklerindendir. Divan edebiyatı şairlerinden Fuzuli bu Leyla ve Mecnun hikâyesinden etkilenerek “Leyla vü Mecnun” mesnevisini yazmıştır.

Efsaneler günümüzde de artarak varlığını sürdürür. Her yörenin bile ayrı ayrı efsaneleri olabilir. Efsaneler yörenin ileri gelenlerinin, yaşlılarının anlattığı şekilde derlenir. Aynı hikâyenin bir çok varyasyonu olabilir. Örneğin bazı mezarlıklarda o mezarlığın koruyucu olduğuna inanılan ermiş, derviş, baba, ded… gibi isimlerle anılan ulvi kişilerin-varlıkların olduğuna inanılabilir. Hatta mezarlık ziyaretlerinde bu kişilerin kabirleri özel olarak ziyaret edilir, dua okunur. Köyün, yörenin ileri gelenleri bu kişiler hakkında yine büyüklerinden duydukları olayları, hikâyeleri anlatırlar. Anlatılan bu hikâyeler de birer efsane örneğidir.

Efsaneler öğrenciler veya meraklılar tarafından derleme yöntemi ile yazılı hale getirilebilir. Herhangi bir yöredeki efsaneleri derlemek için bir telefon veya bir kayıt cihazı vasıtasıyla anlatıcının anlattıkları kayıt edilir ve yazıya geçirilir. Derleme yaparken birçok kimse bildiklerini anlatmak istemeyebilir veya anlattıklarının kayıt altına alınmasından çekinebilir.

Bu nedenle iyi bir derlemecinin ikna kabiliyetinin de yüksek olması gerekir. Bir yöredeki derleme çalışması yıllar sonra aynı yörede ikinci kez yapılabilir. Böylece efsanelerdeki olayların hatta kişilerin bile nedenli değiştiği yapılan çalışma ile gözler önüne serilebilir.

Leyla ile Mecnun (Temsili)