Han Duvarları Şiiri ve İncelemesi - Faruk Nafiz ÇAMLIBEL

  

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının en büyük şairlerinden biri olan Faruk Nafiz ÇAMLIBEL Beş Hececiler ‘ in de en önemli şahsiyetlerinden biridir. Şiirde daha çok hece ölçüsünü kullanmış ancak aruz ölçüsünden de hiçbir zaman vazgeçmemiştir. Han Duvarları şiirinin orijinal metni Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olmasına karşın dili öylesine yalın ve sadedir ki bir çok kimse şiirin Cumhuriyet Döneminden sonra yazıldığını zanneder. 

Şiirin bir kısmı 14 ‘ lü bir kısmı ise 11’ li hece ölçüsü ile yazılmıştır. Manzum hikâye tarzında yazılan Han Duvarları Cumhuriyet Dönemi Türk Ebebiyatının yapı taşları arasındadır. Han Duvarları lirik bir manzumedir. Faruk Nafiz ÇAMLIBEL iyi bir şair olmasının yanında aynı zamanda Memleket Meseleleri ile hemhal olmuş bir milletvekilidir. İşte şiir de konusunu milletvekili olan Faruk Nafiz ÇAMLIBEL’ in gerçek hayatından alır. Şiirde Faruk Nafiz ÇAMLIBEL’ in at arabasıyla yaptığı ve üç gün süren İstanbul – Kayseri (Orta Anadolu) yolculuğunu anlatır. Bu yolculuk Faruk Nafiz ÇAMLIBEL’ e de çok şey katmıştır. İstanbul’ da yetişen şair bu yolculukla Anadolu’ nun zor yaşam şartlarını da bizatihi görerek yaşamıştır.

 

Özellikle Osmanlı Devleti zamanında ve Cumhuriyetin ilk yıllarında hanlar, kervansaraylar sosyolojik açıdan çok önemli bir yere sahiptir. Yüzlerce insanın yolculuk aralarında konakladığı, yemek yediği bir nevi sosyalleştiği ortak alanlardan olmuştur. Buralara yolu düşen, buralardan geçen nice insan hanların duvarlarında yazdıkları ile çizdikleri ile kendilerinden izler bırakmıştır. 

Şiirde geçen zor yolculuk ve han duvarlarındaki yazıların şiirin ana konusunu oluşturur. Lirik bir dille yazılan şiirde aslında hüzün hâkimdir. Han duvarları bir hüzün şiiridir. Şair, gördüğü manzaraları hüzünlü bir dille, coşkulu bir şekilde özellikle betimle sanatından çokça faydalanarak tasvir etmiştir. Yukarıdaki bilgiler ışığında şiiri özümseyerek okumak daha doğru olacaktır.

    Han Duvarları

    Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı,

    Bir dakika araba yerinde durakladı.

    Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar,    

    Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar...    

    Gidiyordum, gurbeti gönlümle duya duya,    

    Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya.    

    İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık!    

    Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık,    

    Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı...    

    Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları,    

    Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler,    

    Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler...    

    Ellerim takılırken rüzgârların saçına

    Asıldı arabamız bir dağın yamacına.    

    Her tarafta yükseklik, her tarafta ıssızlık,    

    Yalnız arabacının dudağında bir ıslık!

    Bu ıslıkla uzayan, dönen kıvrılan yollar,

    Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar

    Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu.    

    Gökler bulutlanıyor, rüzgâr serinliyordu.    

    Serpilmeye başladı bir yağmur ince ince.

    Son yokuş noktasından düzlüğe çevrilince    

    Nihayetsiz bir ova ağarttı benzimizi.

    Yollar bir şerit gibi ufka bağladı bizi.    

    Gurbet beni muttasıl çekiyordu kendine.

    Yol, hep yol, daima yol... Bitmiyor düzlük yine.    

    Ne civarda bir köy var, ne bir evin hayali,    

    Sonunda ademdir diyor insana yolun hali,    

    Arasıra geçiyor bir atlı, iki yayan.

    Bozuk düzen taşların üstünde tıkırdıyan    

    Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor,    

    Uzun yollar bu sesten silkinerek yatıyor...    

    Kendimi kaptırarak tekerleğin sesine    

    Uzanmış kalmışım yaylının şiltesine.

    Bir sarsıntı... Uyandım uzun süren uykudan;    

    Geçiyordu araba yola benzer bir sudan.

    Karşıda hisar gibi Niğde yükseliyordu,    

    Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu:

    Ağır ağır önümden geçti deve kervanı,    

    Bir kenarda göründü beldenin viran hanı.    

    Alaca bir karanlık sarmadayken her yeri    

    Atlarımız çözüldü, girdik handan içeri.

    Bir deva bulmak için bağrındaki yaraya    

    Toplanmıştı garipler şimdi kervansaraya.    

    Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı,

    Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağı.

    Bir pırıltı gördü mü gözler hemen dalıyor,    

    Göğüsler çekilerek nefesler daralıyor.

    Şişesi is bağlamış bir lambanın ışığı    

    Her yüzü çiziyordu bir hüzün kırışığı.

    Gitgide birer ayet gibi derinleştiler    

    Yüzlerdeki çizgiler, gözlerdeki cizgiler...    

    Yatağımın yanında esmer bir duvar vardı,    

    Üstünde yazılarla hatlar karışmışlardı;    

    Fani bir iz bırakmış burda yatmışsa kimler,    

    Aygın baygın maniler, açık saçık resimler...    

    Uykuya varmak için bu hazin günde, erken,    

    Kapanmayan gözlerim duvarlarda gezerken    

    Birdenbire kıpkızıl birkaç satırla yandı;    

    Bu dört mısra değil, sanki dört damla kandı.

    Ben garip çizgilere uğraşırken başbaşa    

    Raslamıştım duvarda bir şair arkadaşa;    

    "On yıl var ayrıyım Kınadağı'ndan    

      Baba ocağından yar kucağından    

      Bir çiçek dermeden sevgi bağından    

      Huduttan hududa atılmışım ben"    

    Altında da bir tarih: Sekiz mart otuz yedi...

    Gözüm imza yerinde başka ad görmedi.    

    Artık bahtın açıktır, uzun etme, arkadaş!

    Ne hudut kaldı bugün, ne askerlik, ne savaş;    

    Araya gitti diye içlenme baharına,    

    Huduttan götürdüğün şan yetişir yârına!...

    Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk,

    Soğuk bir mart sabahı... Buz tutuyor her soluk.

    Ufku tutuşturmadan fecrin ilk alevleri    

    Arkamızda kalıyor şehrin kenar evleri.

    Bulutların ardında gün yanmadan sönüyor,    

    Höyükler bir dağ gibi uzaktan görünüyor...    

    Yanımızdan geçiyor ağır ağır kervanlar,    

    Bir derebeyi gibi kurulmuş eski hanlar.

    Biz bu sonsuz yollarda varıyoruz, gitgide,    

    İki dağ ortasında boğulan bir geçide.

    Sıkı bir poyraz beni titretirken içimden    

    Geçidi atlayınca şaşırdım sevincimden:

    Ardımda kalan yerler anlaşırken baharla,    

    Önümüzdeki arazi örtülü şimdi karla.

    Bu geçit sanki yazdan kışı ayırıyordu,

    Burada son fırtına son dalı kırıyordu...

    Yaylımız tüketirken yolları aynı hızla,

    Savrulmaya başladı karlar etrafımızda.

    Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü;    

    Kar değil, gökyüzünden yağan beyaz ölümdü...    

    Gönlümde can verirken köye varmak emeli    

    Arabacı haykırdı "İşte Araplıbeli!"    

    Tanrı yardımcı olsun gayrı yolda kalana    

    Biz menzile vararak atları çektik hana.    

    Bizden evvel buraya inen üç dört arkadaş    

    Kurmuştular tutuşan ocağa karşı bağdaş.

    Çıtırdayan çalılar dört cana can katıyor,

    Kimi haydut, kimi kurt masalı anlatıyor...

    Gözlerime çökerken ağır uyku sisleri,

    Çiçekliyor duvarı ocağın akisleri.

    Bu akisle duvarda çizgiler beliriyor,

    Kalbime ateş gibi şu satırlar giriyor;

    "Gönlümü çekse de yârin hayali    

      Aşmaya kudretim yetmez cibali    

      Yolcuyum bir kuru yaprak misali    

      Rüzgârın önüne katılmışım ben"    

    Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı,

    Güneşli bir havada yaylımız yola çıktı...

    Bu gurbetten gurbete giden yolun üstünde    

    Ben üç mevsim değişmiş görüyordum üç günde.

    Uzun bir yolculuktan sonra İncesu'daydık,

    Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.

    Gün doğarken bir ölüm rüyasıyla uyandım,

    Başucumda gördüğüm şu satırlarla yandım!

    "Garibim namıma Kerem diyorlar    

      Aslı'mı el almış haram diyorlar    

      Hastayım derdime verem diyorlar    

      Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış'ım ben"     

    Bir kitabe kokusu duyuluyor yazında,

    Korkarım, yaya kaldın bu gurbet çıkmazında.

    Ey Maraşlı Şeyhoğlu, evliyalar adağı!

    Bahtına lanet olsun aşmadınsa bu dağı!

    Az değildir, varmadan senin gibi yurduna,

    Post verenler yabanın hayduduna kurduna!..

    Arabamız tutarken Erciyes'in yolunu:

    "Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu'nu?"

    Gözleri uzun uzun burkuldu kaldı bende,

    Dedi:    

           "Hana sağ indi, ölü çıktı geçende!"

    Yaşaran gözlerimde her şey artık değişti,

    Bizim garip Şeyhoğlu buradan geçmemişti...    

    Gönlümü Maraşlı'nın yaktı kara haberi.    

    Aradan yıllar geçti işte o günden beri    

    Ne zaman yolda bir han rastlasam irkilirim,    

    Çünkü sizde gizlenen dertleri ben bilirim.

    Ey köyleri hududa bağlayan yaşlı yollar,

    Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar!

    Ey garip çizgilerle dolu han duvarları,

    Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları!..