ELHAN- I ŞİTA, Cenap ŞAHABETTİN

ELHAN- I ŞİTA (KIŞ NAĞMELERİ) ŞİİRİ VE AÇIKLAMASI:

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş;
Eşini gaib eyleyen bir kuş
gibi kar
Geçen eyyâm-ı nevbahârı arar…
Ey kulûbün sürûd-i şeydâsı,
Ey kebûterlerin neşîdeleri,
O bahârın bu işte ferdâsı:
Kapladı bir derin sükûta yeri
karlar
Ki hamûşâne dem-be-dem ağlar!

Ey uçarken düşüp ölen kelebek,
Bir beyâz rîşe-i cenâh-ı melek
gibi kar
Seni solgun hadîkalarda arar;
Sen açarken çiçekler üstünde
Ufacık bir çiçekli yelpâze,
Nâ’şın üstünde şimdi ey mürde
Başladı parça parça pervâze
karlar
Ki semâdan düşer düşer ağlar!

Uçtunuz gittiniz siz ey kuşlar;
Küçücük, ser-sefîd baykuşlar
gibi kar
Sizi dallarda, lânelerde arar.
Gittiniz, gittiniz siz ey mürgân,
Şimdi boş kaldı serteser yuvalar;
Yuvalarda -yetîm-i bî-efgan! –
Son kalan mâi tüyleri kovalar
karlar
Ki havâda uçar uçar ağlar!

Destinde ey semâ-yı şitâ tûde tûdedir
Berg-i semen, cenâh-ı kebûter, sehâb-ı ter…
Dök ey semâ -revân-ı tabiat gunûdedir-
Hâk-i siyâhın üstüne sâfî şükûfeler!

Her şâhsâr şimdi -ne yaprak, ne bir çiçek! –
Bir tûde-i zılâl ü siyeh-reng ü nâ-ümîd…
Ey dest-i âsmân-ı şitâ, durma, durma, çek.
Her şâhsârın üstüne bir sütre-i sefîd!

Göklerden emeller gibi rîzân oluyor kar,
Her sûda hayâlim gibi pûyân oluyor kar.

Bir bâd-ı hamûşun per-i sâfında uyuklar
Tarzında durur bir aralık sonra uçarlar.

Soldan sağa, sağdan sola lerzân ü girîzan,
Gâh uçmada tüyler gibi, gâh olmada rîzân,

Karlar.. bütün elhânı mezâmir-i sükûtun,
Karlar.. bütün ezhârı riyâz-ı melekûtun…

Dök hâk-i siyâh üstüne, ey dest-i semâ dök,
Ey dest-i semâ, dest-i kerem, dest-i şitâ dök:

Ezhâr-ı bahârın yerine berf-i sefîdi;
Elhân-ı tuyûrun yerine samt-ı ümîdi! …

                                                            Cenap Şahabettin

Günümüz Türkçesi

Bir beyaz titreyiş, bir dumanlı uçuş,
Eşini kaybeden bir kuş gibi kar
Geçen ilkbahar günlerini arar…
Ey kalplerin çılgın ezgileri
Ey güvercinlerin marşları,
O baharın işte yarını bu:
Kapladı derin bir sessizliğe yeri karlar
Ki sessizce sürekli ağlarlar.

Ey uçarken düşüp ölen kelebek,
Bir beyaz melek kanadının saçağı gibi kar
Seni solgun bahçelerde arar;
Sen açarken çiçek üstünde
Ufacık bir çiçekli yelpaze gibi,
Naaşın üstünce şimdi ey ölü
Başladı parça parça uçmaya karlar
Ki gökten düşer düşer, ağlar!

Uçtunuz, gittiniz siz ey kuşlar!
Küçücük, beyaz başlı baykuşlar gibi kar
Sizi dallarda, yuvalarda arar.
Gittiniz, gittiniz ey kuşlar!
Şimdi boş kaldı baştanbaşa yuvalar;
Yuvalarda -feryatsız yetim gibi!-
Son kalan mavi tüyleri kovalar karlar
Ki havada uçar uçar, ağlar!

Ey kış günlerinin seması! Elinde yığın yığındır
Yasemin yaprağı, güvercin kanadı, sabah bulutu…
Dök ey sema -tabiatın ruhu uykudadır;-
Kara toprağın üstüne bembeyaz çiçekler!

Yapraksız ve çiçeksiz olan her ağaçlık şimdi
Bir gölgeler, siahlıklar ve ümitsizlikler yığınıdır.
ey kış semasının eli, durma, durma çek
Her ağacın üzerine bir beyaz örtü.

Göklerden emeller gibi yağıyor kar,
Her tarafta hayalim gibi koşuyor kar.
Sessiz bir rüzgârın saf kanadında uyuklarmış gibi
Bir aralık durur, sonra uçarlar.

Soldan sağa, sağdan sola titreyerek ve kaçarak,
Bazen uçmada tüyler gibi, bazen dökülmedeler.
Karlar sükût ilahilerinin ezgileridir,
Karlar melekler âleminin bahçelerinin çiçekleridir.

Ey semanın eli, kara toprak üzerine dök.
Ey semanın eli, cömertliğin eli, kışın eli dök;
Bahar çiçeklerinin yerine beyaz karı,
Kuşların ezgilerinin yerine ümit sessizliğini!

Açıklaması: Bu şiirde karın yağışı pitoresk bir özelliğe sahiptir. Hem şekil hem de üslup olarak son derece işlenmiş özellik gösterir. İçerik ise şeklin gerisinde kalmış, içeriğe çok fazla önem verilmemiştir. Şiirde kış manzarası anlatılmaktadır ancak eskiler kışı daima statik olarak ele almayı severler. Burada da bir durağanlık vardır. Cenap Şahabettin kış manzarasını hareketli bir manzumeye çevirmek için uğraş vermiştir. Şiirde kış temasına gördüğümüz ve artık klişe haline gelen beyazlık ve soğukluk vasfını anlatmakla yetinilmemiştir. Karlar adeta gökten müzikal bir özellikle yağmaktadır. Şiir adeta bir müzikal gibidir.

Bu müzikalin yanında şiirde çeşitli imajlar da bulunmaktadır. Şiirde yaratılan bu imajlar müzikal özelliği bulunan manzumeyi adeta bir resim karakterine bürüyor. Kaybolan bir saadetin hüznü bütün şiirde kendisini gösteriyor. Düşen karlarla birlikte bahara ait sevimli unsurların zavallı hatırası birbirine karışıyor. Adeta bir trajedi yaşanıyor. Şiir genel olarak iki kısımdan oluşuyor. Birinci kısımda karların yavaş yavaş ve parça parça yağışı ikinci kısımda ise sürekli ve tek parça olarak düşüşü tasvir ediliyor. Birinci kısımda bahar hatıraları ile kar tanelerinin hareketi anlatılırken ikinci kısımda ise hâkim bir kuvvet olarak kış mevsimi anlatılıyor.

        Şiir; kışın bahara melankolinin saadete ulaşması ile son buluyor. Aruz vezni ile yazılan şiirdeki en önemli özelliklerden birisi de yağan karların temposuna göre veznin de üç kez değiştirilmesi olarak dikkat çekiyor. Ayrıca kışın anlatıldığı bölümlerde de sert ünsüzlerin kullanılması şiire ayrı bir ahenk katıyor.